Onlangs heeft de voorzieningenrechter zich gebogen over de vraag of het is toegestaan om tweedehands e-books te verkopen. Het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) probeert in een kort geding ervoor te zorgen dat het bedrijf Tom Kabinet haar dienstverlening voor wat betreft de verkoop van tweedehands e-books moet staken[1].
Tom Kabinet is via haar website www.tomkabinet.nl een dienst gestart waarbij zij tweedehands e-books aanbiedt. De gebruikers van de website dienen te verklaren dat zij hun eigen kopie wissen wanneer zij een e-book via de website aanbieden. Daarnaast zorgt Tom Kabinet er via een technische beveiliging voor dat hetzelfde e-book niet nogmaals door dezelfde verkoper kan worden aangeboden. Na de verkoop voegt Tom Kabinet een watermerk toe, waardoor deze te traceren is indien het e-book illegaal op het internet zou worden aangeboden. Het NUV vertegenwoordigt diverse Nederlandse uitgeverijen en hun auteurs. Zij stelt zich op het standpunt dat Tom Kabinet inbreuk op de auteursrechten maakt door het aanbieden van de tweedehands e-books en dat Tom Kabinet onvoldoende bescherming biedt ten opzichte van de auteurs.
De vraag of een tweedehands verkoop van een digitaal product ‘legaal’ kan geschieden, speelt niet alleen op het gebied van e-books. Al eerder zijn dergelijke discussies ontstaan op het gebied van software en digitale muziekbestanden.
In de zogenaamde UsedSoft uitspraak[2] van het Hof van Justitie heeft het Hof enkele bepalingen uit de Softwarerichtlijn[3] nader toegelicht. Dit houdt in dat voor wat betreft bijvoorbeeld de verkoop van software is bepaald dat met de eerste verkoop binnen de EU van een softwareproduct het distributierecht daarvan vervalt, indien de rechthebbende met de verkoop een redelijke vergoeding heeft kunnen ontvangen. De koper wordt dan de nieuwe rechtmatige verkrijger van de software.
Dit lijkt sterk op de ‘uitputting’ die we kennen bij fysieke exemplaren van producten. Deze uitputting houdt in dat wanneer een product (met toestemming) van de rechthebbende op de Europese markt is gebracht, dit exemplaar verder vrij te verhandelen is, zonder dat daarbij inbreuk wordt gemaakt op intellectuele eigendomsrechten.
Alhoewel voor digitale producten, zoals software of e-books, dergelijke uitputting toch wat moeilijker voor te stellen is, is dit dus voor software geaccepteerd. Voor e-books geldt echter dat deze niet onder de Softwarerichtlijn vallen, maar onder de algemenere Auteursrechtrichtlijn[4]. In deze richtlijn wordt onder meer overwogen dat iedere online dienst in feite een handeling is waarvoor toestemming vereist is. Dit verschilt van de Softwarerichtlijn, waarbij juist geen onderscheid is gemaakt tussen de materiële verkoop van software op bijvoorbeeld een CD-Rom en immateriële verkoop door een download van een website.
Het Hof van Justitie heeft zich nog niet nader uitgelaten over de vraag hoe de Auteursrechtrichtlijn moet worden uitgelegd. De Voorzieningenrechter vindt het om die reden in de zaak tussen NUV en Tom Kabinet wat voorbarig om auteursrechtinbreuk toe te wijzen. De Rechter oordeelt dat niet valt uit te sluiten dat het UsedSoftarrest een ruimere strekking heeft en dat niet valt uit te sluiten dat de digitale uitputting voor alle auteursrechtelijk beschermde werken, dus ook e-books wordt uitgebreid. Indien dat het geval is, dan ligt het voor de hand dat er geen sprake is van auteursrechtinbreuk, dus om die reden wijst de voorzieningenrechter de vorderingen van NUV af.
Overigens is een tijdje geleden in Amerika geoordeeld over de vraag of het mogelijk was om ‘legaal’ digitale muziekwerken tweedehands aan te bieden[5]. De Amerikaanse rechter oordeelde al snel dat dit inbreuk opleverde, omdat de muziekwerken op het online platform dienden te worden geüpload, hetgeen zonder toestemming van de rechthebbende gebeurde. Door deze handeling was er al sprake van auteursrechtinbreuk.
In de toekomst zal over Nederlandse e-book kwestie ongetwijfeld een bodemprocedure gevoerd worden en dan zal het Hof van Justitie waarschijnlijk om verdere uitleg gevraagd worden, zodat er meer duidelijkheid komt over de vraag of de verkoop van tweedehands e-books daadwerkelijk is toegestaan en onder welke voorwaarden.